اتریوم پس از دنکان: مفهوم پروتو-دنک‌شاردینگ برای توسعه‌دهندگان همانطور که قهوه‌ام را می‌نوشیدم و در حال گشت و گذار در اکتشاف‌گرهای بلاک‌چین بودم، ناگهان به این فکر افتادم: ارتقاء دنکان (Dencun) اتریوم در آستانه ایجاد یک تحول عظیم است. منظورم، پروتو-دنک‌شاردینگ (Proto-Danksharding) است. این اصطلاح شاید شبیه چیزی از یک فیلم علمی تخیلی به نظر برسد، اما در واقع یک عامل دگرگون‌کننده برای توسعه‌دهندگان به شمار می‌رود. این ارتقا مانند این است که موتور قدیمی و پرمصرف خودروی خود را با یک موتور توربوشارژ براق و کارآمد تعویض کنید. این تغییر، منجر به کاهش هزینه‌ها، مقیاس‌پذیری بهتر، و در نهایت ایجاد یک زمین بازی کاملاً جدید برای ساخت برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) می‌شود. هیجان من برای کاوش این موضوع وصف‌ناپذیر بود. پس، درنگ نکنید و بیایید با جزئیات فنی بررسی کنیم که این تحول چه معنایی برای کل اکوسیستم اتریوم دارد. مفهوم فنی: پروتو-دنک‌شاردینگ چیست؟ برای درک بهتر، اتریوم را به مثابه یک کافی‌شاپ شلوغ تصور کنید که در آن مردم برای ثبت سفارش‌های خود فریاد می‌زنند، اما دستگاه اسپرسوساز آن قدیمی است و به سختی می‌تواند از پس حجم سفارش‌ها برآید. ارتقاء پروتو-دنک‌شاردینگ، که هسته آن پیشنهاد بهبود اتریوم ۴۸۴۴ (EIP-4844) است، مانند افزودن یک باجه تحویل با سرعت بالا و اختصاصی برای سفارش‌های بیرون‌بر است. این ارتقا یک نوع ساختار داده جدید به نام «بلاب‌ها» (Blobs) یا «اشیاء داده‌ای حامل» را معرفی می‌کند. بلاب‌ها قطعات ویژه‌ای از داده هستند که برخلاف داده‌های تراکنش عادی که برای همیشه در لایه اول (L1) اتریوم ذخیره می‌شوند، به طور موقت در شبکه وجود دارند. به جای آنکه تمامی جزئیات تراکنش‌ها به صورت کامل و پرهزینه بر روی زنجیره اصلی اتریوم (Call Data) فشرده و ذخیره شوند، بلاب‌ها به راه‌حل‌های لایه دوم (Layer-2 Rollups)، مانند آپتیمیزم (Optimism) یا آربیتروم (Arbitrum)، این امکان را می‌دهند تا حجم بسیار بیشتری از داده‌های تراکنش را با کسری از هزینه به اتریوم ارسال کنند. بلاب‌ها برای اثبات اینکه داده‌ها در زمان ارسال معتبر بوده‌اند، از تکنیکی پیشرفته به نام تعهدات کِی‌زی‌جی (KZG Commitments) استفاده می‌کنند. این تعهدات رمزنگاری شده، تضمین می‌کنند که داده‌های درون بلاب توسط شبکه‌خوانا و قابل تأیید هستند، بدون اینکه نیاز باشد گره‌های کامل اتریوم، کل داده‌ها را برای همیشه ذخیره کنند. پس از حدود ۱۸ روز، این داده‌های حجیم بلاب به‌طور خودکار از شبکه حذف می‌شوند؛ این زمان برای تأیید تراکنش‌ها و برداشت از لایه دوم کافی است. نتیجه این نوآوری برای توسعه‌دهندگان واضح است: توانایی ساخت برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) که سریع‌تر، کارآمدتر و بسیار ارزان‌تر برای کاربر نهایی هستند. این مثل ارتقا از یک قهوه‌ساز قطره‌ای به یک دستگاه خودکار فانتزی است که لاته را در عرض چند ثانیه تولید می‌کند. اهمیت استراتژیک برای توسعه‌دهندگان اگر شما یک توسعه‌دهنده dApp باشید، به خوبی می‌دانید که کارمزدهای گس (Gas Fees) یک عامل دلسردکننده بزرگ بوده‌اند. کاربران شما ممکن است بخواهند توکن‌ها را جابه‌جا کنند یا بازی بلاک‌چینی شما را انجام دهند، اما با صورت‌حساب گس ۵۰ دلاری برای یک حرکت ساده روبرو می‌شوند. پروتو-دنک‌شاردینگ این معادله را کاملاً تغییر می‌دهد. برخی تخمین می‌زنند که این ارتقاء می‌تواند هزینه‌های رول‌آپ‌های لایه دوم را تا ۹۰ درصد کاهش دهد، که به طور بالقوه هزینه‌های تراکنش را به زیر ۱ دلار یا حتی در حد چند سنت می‌رساند. این بدان معناست که dApp‌های شما می‌توانند واقعاً برای عموم مردم قابل استفاده باشند، نه فقط نهنگ‌های دارایی‌های دیجیتال. این کاهش چشمگیر، راه را برای مدل‌های تجاری جدیدی در فضای وب ۳ باز می‌کند، به خصوص برای برنامه‌هایی که بر تراکنش‌های خرد و با فرکانس بالا (مانند بازی‌های بلاک‌چینی، شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز یا سرویس‌های هویت) تکیه دارند. پیش از این، هزینه‌های گس، این نوع برنامه‌ها را از نظر اقتصادی غیرقابل توجیه می‌کرد. این ارتقاء همچنین یک تقویت‌کننده مقیاس‌پذیری بزرگ است. داده‌های بلاب، پهنای باند شبکه اصلی اتریوم را از داده‌های تراکنش لایه دوم آزاد می‌کنند، به این معنی که تراکنش‌های بیشتری می‌توانند از طریق لایه‌های دوم جریان یابند بدون اینکه زنجیره اصلی را دچار اختلال کنند. با این حال، توسعه‌دهندگان باید در اجرای این ارتقاء بسیار محتاط باشند. رول‌آپ‌ها باید مطمئن شوند که زیرساخت‌های آن‌ها (مانند اثبات‌های فشرده‌سازی و سیستم‌های دسترسی به داده) به درستی برای استفاده از ساختار داده جدید بلاب سازگار شده‌اند. هر گونه باگ در این فرآیند می‌تواند به معنای عدم دسترسی به داده‌های حیاتی تراکنش باشد، هرچند مکانیسم حذف داده‌های بلاب پس از ۱۸ روز به دقت طراحی شده تا این ریسک به حداقل برسد. مسیر تکامل: از پروتو تا دنک‌شاردینگ کامل همانطور که از نام آن پیداست، «پروتو-دنک‌شاردینگ» فقط اولین گام در یک برنامه بلندمدت‌تر است. هدف نهایی اتریوم دنک‌شاردینگ کامل (Full Danksharding) است. در حالی که EIP-4844 تعداد ثابتی از بلاب‌ها (در حال حاضر حداکثر ۱۶ بلاب در هر بلاک) را به شبکه اضافه می‌کند، دنک‌شاردینگ کامل شامل یک تحول ساختاری بزرگتر است. دنک‌شاردینگ کامل شامل نمونه‌برداری در دسترس بودن داده (Data Availability Sampling - DAS) خواهد بود، یک تکنیک پیچیده که به گره‌های سبک (Light Nodes) اجازه می‌دهد تا بدون نیاز به دانلود کل داده‌های هر بلاب، به صورت تصادفی فقط بخش‌های کوچکی از آن را نمونه‌برداری کنند و با اطمینان بالا تأیید کنند که کل داده‌ها واقعاً برای همه در دسترس هستند. این قابلیت به اتریوم اجازه می‌دهد تا تعداد بلاب‌ها در هر بلاک را به صورت نمایی افزایش دهد (تا ۶۴ بلاب یا بیشتر)، که در نهایت منجر به مقیاس‌پذیری عظیم و بالقوه صدها هزار تراکنش در ثانیه می‌شود. پروتو-دنک‌شاردینگ نه تنها یک بهبود، بلکه یک تغییر معماری است که اتریوم را برای تبدیل شدن به یک بلاک‌چین «ماژولار» (Modular) واقعی، که امنیت خود را برای ده‌ها لایه اجرایی لایه دوم فراهم می‌کند، آماده می‌سازد. نحوه ردیابی موفقیت ارتقا چگونه می‌توان متوجه شد که پروتو-دنک‌شاردینگ به وعده‌های خود عمل می‌کند؟ برای این کار، نیازی به مدرک دکترا در علوم داده نیست، اما دانستن برخی ابزارهای تخصصی به شما کمک می‌کند. Etherscan و Dune Analytics دو ابزار حیاتی هستند. می‌توانید یک داشبورد در Dune Analytics بسازید تا فعالیت لایه دوم را به صورت زمان واقعی رصد کنید. این مانند بررسی دقیق دور موتور (RPM) خودروی خود قبل از گاز دادن است. مهم‌ترین معیارهایی که باید زیر نظر داشته باشید: 1. متوسط هزینه‌های گس برای رول‌آپ‌ها (Rollup Gas Costs): اگر پس از ارتقاء دنکان، این هزینه‌ها به شدت کاهش یابند و در سطوح پایین تثبیت شوند، به این معنی است که پروتو-دنک‌شاردینگ هدف خود را محقق کرده است. باید منتظر افت مداوم به زیر ۱ دلار برای تراکنش‌های ساده باشیم. 2. حجم تراکنش‌های رول‌آپ (Rollup Transaction Volume): اگر این حجم به طور مداوم در حال صعود باشد، نشانه آن است که توسعه‌دهندگان و کاربران جدید به دلیل کاهش هزینه‌ها، به استفاده از لایه‌های دوم روی آورده‌اند. 3. میزان استفاده از داده‌های بلاب (Blob Data Usage): رصد کنید که چه تعداد بلاب به طور متوسط در هر بلاک اتریوم استفاده می‌شود. اگر تقاضا برای فضای بلاب زیاد باشد، نشان‌دهنده اثربخشی EIP-4844 در کاهش هزینه‌های Call Data است. 4. نسبت ارزش قفل شده (Total Value Locked - TVL) در لایه‌های دوم: اگر TVL در رول‌آپ‌های اصلی پس از ارتقا به طور قابل توجهی افزایش یابد، نشان می‌دهد که اعتماد سرمایه‌گذاران و کاربران به امنیت و مقیاس‌پذیری افزایش یافته است. تأثیر واقعی بر اکوسیستم dApp به سال ۲۰۲۱ برگردیم. کارمزدهای گس در اتریوم جنون‌آمیز بود – گاهی ۱۰۰ دلار برای یک مبادله ساده در یونی‌سواپ! رول‌آپ‌ها مانند آپتیمیزم و آربیتروم شروع به کاهش این درد کردند، اما باز هم گران بودند. یک مبادله ساده در رول‌آپ در یک روز خوب ممکن بود ۵ دلار هزینه داشته باشد. با دنکان و بلاب‌ها، ما به طور بالقوه در مورد کاهش هزینه‌ها به زیر ۱ دلار برای اکثر تراکنش‌های لایه دوم صحبت می‌کنیم. این امر به ویژه برای پروتکل‌های مالی غیرمتمرکز (DeFi) حیاتی است. به عنوان مثال، قرض گرفتن یا وام دادن در یک پروتکل مانند Aave بر روی آپتیمیزم که قبل از دنکان ۳ تا ۵ دلار هزینه داشت، اکنون می‌تواند به زیر یک دلار کاهش یابد. این یک مزیت عظیم برای کاربران خرد و همچنین برای توسعه‌دهندگانی است که می‌توانند نوآوری‌های خود را بر اساس یک فرض اقتصادی جدید، یعنی «تراکنش‌های تقریباً رایگان»، بنیان نهند. هر چه تعداد افراد بیشتری از dApp شما استفاده کنند، شما می‌توانید برای پروژه‌های خود رویاهای بزرگتری داشته باشید. این درست مانند یک کافی‌شاپ است که قیمت‌های خود را کاهش می‌دهد و ناگهان صفی از مشتریان جدید را تا بیرون از درب می‌بیند. توصیه‌های عملی برای توسعه‌دهندگان و سرمایه‌گذاران اگر شما یک توسعه‌دهنده هستید: اکنون زمان آن است که تمرکز خود را بر روی رول‌آپ‌های سازگار با EIP-4844 دوچندان کنید. Optimism، Arbitrum و دیگر رول‌آپ‌های اصلی به سرعت این قابلیت را پیاده‌سازی می‌کنند. dApp‌های خود را برای تراکنش‌های خرد با فرکانس بالا بهینه کنید. این ارتقاء به طور خاص برای باز کردن قفل بازی‌های بلاک‌چینی، پلتفرم‌های اجتماعی و سرویس‌های ذخیره‌سازی که قبلاً به دلیل هزینه‌های زیاد امکان‌پذیر نبودند، طراحی شده است. از ابزارهای لایه دوم برای مدیریت داده‌های بلاب استفاده کنید. اگر شما یک معامله‌گر یا سرمایه‌گذار ETH هستید: پذیرش رول‌آپ‌ها را تماشا کنید. افزایش شدید حجم تراکنش‌ها در لایه دوم می‌تواند نشانه یک موج صعودی بزرگ برای قیمت اتریوم باشد، زیرا استفاده از dApp و تقاضا برای گس لایه اول (که برای نهایی‌سازی رول‌آپ‌ها استفاده می‌شود) افزایش می‌یابد. هشدارهایی را در ابزارهایی مانند Dune Analytics تنظیم کنید تا زمانی که هزینه‌های گس رول‌آپ به طور مداوم به زیر ۱ دلار کاهش می‌یابند، به شما خبر دهد. این یک نشانه قوی است که شبکه در حال کارآمدتر شدن است. به جای تمرکز صرف بر نوسانات قیمت، به دنبال داستان واقعی در داده‌های آن‌چین باشید. جمع‌بندی پروتو-دنک‌شاردینگ و ارتقاء دنکان مانند یک تقویت‌کننده نیترو برای اتریوم هستند، که باعث می‌شوند ساخت dApp‌های شگفت‌انگیز برای توسعه‌دهندگان ارزان‌تر و سریع‌تر شود. اگر این برنامه به درستی اجرا شود، می‌توانیم شاهد ورود سیل عظیمی از پروژه‌ها و کاربران جدید به اکوسیستم اتریوم باشیم. این ارتقاء نه تنها یک گام فنی است، بلکه یک بیانیه قوی در مورد تعهد اتریوم به مقیاس‌پذیری و باقی ماندن به عنوان لایه تسویه حساب غیرمتمرکز پیشرو برای جهان است. توانایی اتریوم در ارائه تراکنش‌های ایمن و ارزان، آن را در مسیر تبدیل شدن به یک کامپیوتر جهانی قابل دسترس قرار می‌دهد. برای استفاده از این دانش برای انجام معاملات یا ساخت پروژه‌های واقعی، توصیه می‌شود تحلیل روزانه اتریوم را بررسی کرده و استراتژی خود را تنظیم کنید.