تصور کنید با یک فنجان قهوه داغ نشستهاید، و ناگهان مطلبی در مورد ۱۷.۴ هزار قرارداد هوشمند جدید روی کاردانو میخونید. وای، این ADA داره واقعاً با اتریوم و سولانا رقابت میکنه! من دیروز شب، وقتی داشتم TVL رو چک میکردم – بالای ۲ میلیارد دلار – شوکه شدم. از Plutus V3 که اسکریپتها رو پنج برابر کرد، تا Hydra که TPS رو به میلیونها میبره. چرا حالا؟ چون در ۱۶ اکتبر ۲۰۲۵، با CIP-112 که verification رسمی آورد، کاردانو از 'آهسته اما مطمئن' به 'سریع و امن' جهش کرده. و همیشه مهمه، چون بدون مقایسه، نمیفهمیم کدوم بلاکچین برای dAppهامون مناسبه. بیایید مثل رفیقها، از این کشفم بگیم.
این چرخش سبز چیه؟
خب، بیایید ساده بگیم، اما با یه کم هیجان. کاردانو با Ouroboros PoS، سبزترین بلاکچینه – انرژی ۹۹٪ کمتر از PoW قدیمی اتریوم. قراردادهای هوشمندش روی Plutus (Haskell-based) ساخته شدن، با eUTxO مدل که تراکنشها رو مثل پازل امن میکنه، برخلاف account model اتریوم که گاهی هک میشه. سولانا؟ Rust و PoH برای سرعت ۲۶۰۰ TPS، اما outages داره. کاردانو در ۲۰۲۵، با Aiken v1.1.11، benchmarking اضافه کرد – devs میتونن کدشون رو تست کنن بدون دردسر. من اولین بار با یک اسکریپت ساده امتحان کردم؛ کامپایلش ثانیهای بود. tangent: گاهی فکر میکنم Haskell مثل دوچرخه ثابت عمل میکنه – امن، اما اولش سخت.
چرا برای بیتکوین مهمه؟
بیتکوین پادشاهه، اما altها مثل کاردانو اکوسیستم رو میسازن. قراردادهای ADA امنترن برای DeFi – CIP-112 vulnerabilities رو کم میکنه، در حالی که اتریوم هنوز با bugs دست و پنجه نرم میکنه. سولانا سریعتره، اما centralization validatorsش (۱۵۰۰ تا) ریسکه. در ۲۰۲۵، EVM sidechain کاردانو ۱۵ هزار قرارداد اتریوم-ساز آورد، TVL رو به ۲ میلیارد رسوند. برخی میگن ADA کندتره (۲۰ TPS)، اما امنیتش برای enterprise طلاست. من شک دارم سولانا پایدار بمونه، اما کاردانو مثل یک ماشین هیبریدی – سبز و محکم.
چطور ردیابی کنیم؟
حالا، چطور بدون سردرد، چشم بدوزیم؟ Cardano Explorer عالیه برای تعداد اسکریپتها (۱۷.۴ هزار Plutus) و txns. Dune Analytics برای TVL و dev activity – من یه داشبورد ساختم برای مقایسه با ETH/SOL. TokenTerminal برای revenue (۲.۸۵ میلیارد اخیر). هفتگی چک میکنم، مثل چک روغن ماشین. آمارها گاهی متناقضن؛ یکی میگه رشد، یکی رکود. همیشه چند منبع ببینید.
مثال واقعی: Plutus V3 و جهش ۲۰۲۵
یادتونه Alonzo ۲۰۲۱؟ قراردادها رو آورد، اما آهسته. ۲۰۲۵، Plutus V3 اسکریپتها رو پنج برابر کرد – از ۳۵ هزار به ۱۷۴ هزار، TVL دو برابر شد. الگو؟ هر upgrade اول dip (FUD)، بعد boom. من stake کردم بعد CIP-112، yieldsم ۵٪ شد. مثل تعمیر ماشین – اول هزینه، بعد سرعت.
چطور ازش استفاده کنیم؟
وقت عمل! Aiken دانلود کنید، یک dApp ساده بسازید – مثل یک lending pool. برای تریدرها، DCA قبل upgrades، یا position در ADA vs SOL pairs. من ۱۰٪ پورتفو رو به کاردانو دادم، بقیه diversify. هیجانانگیزه، اما صبور باشید.
حرف زدن از ADA، منو به فکر roadmap میندازه – ناقص، اما امیدوارکننده. میخواید به ترید تبدیلش کنید؟ تحلیل روزانه کاردانو ما رو در Bitmorpho چک کنید.